Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “2023 yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması” sonuçlarını açıkladı. Buna nazaran, gayrisafi yurt içi AR-GE harcaması 2023’te bir evvelki yıla nazaran 178 milyar 873 milyon lira artarak 377 milyar 542 milyon liraya çıktı.
Gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının GSYH içindeki oranı 2022’de yüzde 1,32 iken, 2023’te 26 trilyon 545 milyar 722 milyon liralık GSYH içindeki oranı yüzde 1,42 oldu.
AR-GE harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 65,1 ile en büyük hisseye sahip oldu. Bunu yüzde 30 ile yükseköğretim takip etti. Kar gayesi olmayan kuruluşlar tarafından yapılan AR-GE harcamalarının da dahil olduğu genel devlet AR-GE harcamalarının toplam AR-GE harcamaları içindeki hissesi ise yüzde 4,9 oldu. AR-GE harcamaları içerisinde işçi harcamaları yüzde 52,5 ile en büyük harcama kalemini oluşturdu.
AR-GE harcamalarının 2023’te yüzde 52,6’sı mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edilirken genel devlet AR-GE harcamalarının yüzde 33,1’ini, yükseköğretim yüzde 12,7’sini, yurt dışı kaynaklar yüzde 1,6’sını ve öteki yurt içi kaynaklar yaklaşık olarak yüzde 0,03’ünü finanse etti.
TZE cinsinden AR-GE çalışanı sayısı 291 bine yaklaştı
Tam vakit muadili (TZE) cinsinden 2023’te toplam 290 bin 850 kişi AR-GE işçisi olarak çalıştı. Kesimler prestijiyle dağılımına bakıldığında ise TZE cinsinden toplam AR-GE çalışanının geçen yıl yüzde 65,4’ü mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 31,4’ü yükseköğretimde ve yüzde 3,1’i kar gayesi olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlet bölümünde yer aldı.
TZE cinsinden bayan AR-GE işçi sayısı, 2023’te 99 bin 195 kişi ile toplam AR-GE işçi sayısının yüzde 34,1’ini oluşturdu. Dallar prestijiyle TZE cinsinden bayan AR-GE işçi oranı yükseköğretimde yüzde 47,7, kar emeli olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlette yüzde 29,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 27,8 oldu.
AR-GE işçisinin yüzde 31’i doktora ve muadili eğitim seviyesine sahip
AR-GE çalışanı tahsil durumuna nazaran incelendiğinde, yüzde 38,3’ünün lisans eğitim seviyesine sahip olduğu görüldü. Bunu yüzde 31 ile doktora yahut muadili, yüzde 21,4 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı kategorileri takip etti.
TZE cinsinden AR-GE işçisinin eğitim durumuna nazaran dağılımı ise yüzde 47,4 ile lisans, yüzde 21,9 ile doktora yahut muadili, yüzde 19,8 ile yüksek lisans, yüzde 5,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,1 ile lise ve altı eğitim seviyesi olarak sıralandı.
İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflaması (İBBS) 2. Seviyeye nazaran 2023’te AR-GE harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam AR-GE harcamasının yüzde 29,7’sini gerçekleştiren TR51 (Ankara) iken, bunu yüzde 28,9 ile TR10 (İstanbul) ve yüzde 10,6 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi izledi.
Toplam AR-GE işçi sayısının yüzde 31,7’si TR10 (İstanbul), yüzde 19,4’ü TR51 (Ankara) ve yüzde 8,1’i TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde istihdam edildi.
En fazla AR-GE harcaması yapan yüksek teknoloji faaliyetlerindeki girişimler
Mali ve mali olmayan şirketler tarafından 2023’teki 245 milyar 966 milyon lira AR-GE harcamasının yüzde 53,2’si AR-GE merkezlerinde gerçekleştirildi. AR-GE merkezlerindeki AR-GE harcamasının yüzde 88,3’ü, 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip olan teşebbüsler tarafından yapıldı.
İmalat endüstrisinde AR-GE faaliyeti yürüten teşebbüsler teknoloji seviyelerine nazaran sınıflandırıldığında, 2023’te imalat endüstrinde yapılan 139 milyar 469 milyon lira AR-GE harcamasının yüzde 47,5’inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan teşebbüsler tarafından gerçekleştirildiği görüldü.
İmalat endüstrisindeki toplam AR-GE harcamasının yüzde 40’ı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler, yüzde 8,5’i orta düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler ve yüzde 4’ü düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler tarafından yapıldı.
İmalat endüstrinde AR-GE faaliyeti yürüten girişimlerdeki araştırmacı sayıları incelendiğinde 2023 yılında en fazla araştırmacının 32 bin 778 kişi ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler tarafından istihdam edildiği görüldü. Bunu 19 bin 865 araştırmacı istihdamı ile yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler takip etti.
TZE cinsinden araştırmacı sayıları dikkate alındığında da en fazla kıymetin 30 bin 144 ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüslerde olduğu saptandı.